Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Zamek w Liwie. Historia, ciekawostki, nocleg, restauracje. Budowla, która wciąż strzeże nieistniejącej granicy

Przemek Miller
Zamek w Liwie. Historia, ciekawostki, nocleg, restauracje. Budowla, która wciąż strzeże nieistniejącej granicy
Zamek w Liwie. Historia, ciekawostki, nocleg, restauracje. Budowla, która wciąż strzeże nieistniejącej granicy Przemek Miller
Warownia w miejscu obecnego zamku w Liwie istniała już w XIII w. i chroniła ważnego brodu na granicznej rzece Liwiec. O miejscu tym mówi również w XVIII w. historia herbu Doliwa, która wspomina historię oblężenia liwskiej twierdzy przez Jaćwingów w 1279 r. Fakt ten potwierdzają również przeprowadzone przez Ryszarda Cędrowskiego badania archeologiczne na wzniesieniu zamkowym, które doprowadziły do odkrycia pierwszych śladów tutejszego grodziska z przełomu XII-XIII w. Była to drewniano-ziemna warownia posadowiona na umocnionej palami kępie w widłach rzeki Liwiec i Miedzianka.

Spis treści

Zamek w Liwie - architektura, historia
Murowany gotycki zamek na regularnym planie zbliżonym do kwadratu o boku 33 metrów, z murami z cegły palcówki posadowionymi na kamiennej podmurówce o wysokości 8 metrów został wzniesiony za sprawą decyzji księcia mazowieckiego Janusza I Starszego. Podczas wznoszenie murów zamku jego budowniczowie zniwelowali wały dawnego grodu, wzmocnili dębowymi palami jego otoczenie a w środku zachodniego odcinka muru obwodowego wznieśli basztę z wjazdową bramą.

Domus magnus i Domus minor

Początkowo mury wznoszono tylko do pewnego poziomu i prace przerwano w wyniku konfliktu pomiędzy inwestorem a wykonawcą. Przerwa w budowie trwała jeszcze po śmierci księcia Janusza, który zmarł w 1429 r. Prace wznowiono dopiero w 1437 r., po tym jak syn Janusza, książę Bolesław IV przekazał na budowę warowni 14 kop groszy. Wtedy też mury podwyższono do planowanej pierwotnie wysokości i zwieńczono je charakterystycznymi blankami.

W późniejszym okresie, do północnego odcinka muru okalającego zamek dobudowano istniejący dziś tylko w przyziemiu Dom Duży - Domus Magnus, a w miejscu obecnego budynku, w którym znajduje się muzeum dostawiono Dom Mniejszy - Domus Minor oraz drewniany spichlerz. Budynki te były podpiwniczone i miały mury sięgające ponad 2 metrów grubości. Ze względu na niewielkie rozmiary warowni większość jego funkcji gospodarczych została przeniesiona do przygródka, na który składały się zabudowania umieszczone częściowo na palisadzie po obu stronach grobli przerzuconej przez tutejsze mokradła.

Rozbudowa

W 1512 r. rozpoczęła się przebudowa zamku, której nadrzędnym celem było podniesienie jego walorów obronnych, jak również ale modernizacja w celu nadania mu charakteru rezydencji. W tym czasie Liw wchodził w skład majątku księżnej mazowieckiej Anny - wdowy po Konradzie III Rudym. Tutaj też zmarła ona w 1522 r.
Przebudowa zaowocowała tym, że mury obwodowe podwyższono do 12 m, zmieniono otwartą dotychczas basztę i po podniesieniu oraz zwiększeniu grubości jej murów pokryto ja dachem. Tym samym wieża bramna uzyskała trzy kondygnacje. W tak powstałej wieży umieszczono w piwnicy celę więzienną, a na drugiej kondygnacji nowoczesną zbrojownię. Natomiast trzecia kondygnacja mieściła się na wysokości ganków obronnych. Tu również mieścił się wykusz latrynowy.

Epoka Bony i Szwedzi

W 1548 r. zamek liwski stał się własnością Bony Sforzy i w następnym roku rozpoczęła się jego kolejna rozbudowa. Do 1555 r. wieżę bramną podwyższono o dwie kondygnacje i pokryto mansardowym dachem, który pokryty był gontem. Dom Duży został nadbudowany o drugą kondygnację, na którą prowadziły zewnętrzne schody.

Po 1570 r. zamek znalazł się już w granicach Królestwa Polskiego. Znalezienie się jego w granicach Polski przyczyniło się znacząco do spadku militarnego znaczenia zamku. Tym samym przestał on już dotychczasowe funkcję warowni granicznej. Wtedy też jego funkcje administracyjne zaczęły brać górę nad modernizacjami wojskowymi tych umocnień.

Zamek nie stanowił żadnego oparcia przeciwko. Najeźdźcy zajęli go bez walki, a następnie spalili. Podobny los podczas kolejnego przemarszu Szwedów w 1657 r. spotkał całe miasto. Po wycofaniu Szwedów z Polski zamek w Liwie odbudowany, jednak wojna północna przyniosła znów w 1703 r. ofensywę Szwedów na odbudowane umocnienia. Przy użyciu artylerii zamek ponownie został zdobyty i poważnie zniszczony. Od tego czasu część zabudowań, którą dało się jeszcze wykorzystać pełniła już wyłącznie funkcje administracyjne. W uszkodzonej wieży w przyziemiu mieściło się archiwum, a na dziedzińcu wzniesiono drewniany budynek kancelarii starostwa.

Miasto Liw

Z zamku prowadziło też niegdyś przejście przez długi, drewniany pomost na rynek miejski, rozciągnięty wzdłuż ulicy Nowomiejskiej, który był fragmentem Wielkiego Gościńca Litewskiego, jednego z najważniejszych szlaków Rzeczypospolitej łączącego Warszawę z Wilnem.
Przy rynku stał liwski kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela, znany już w XV w., spalony w 1700 r. Liw był miastem podwójnym, składającym się z Liwa Starego (prawa miejskie przed 1421 r. zapewne w poł. XIV w.) oraz Liwa Nowego (1453 r.), w którym istniały dwa kościoły: parafialny św. Jana i szpitalny- Św. Ducha oraz kaplica św. Leonarda. Lustracje z XVI w. ukazują pomyślny rozwój obu miast.

W 1564 r. Liw Stary liczył 211 domów. Mieszkało w nim 171 rzemieślników, w tym 60 piwowarów, 14 gorzelników, 27 szewców, jeden złotnik, 2 mieczników, 24 piekarzy, i siedmiu rzeźników.
W Liwie Nowym było 130 domów. Mieszkało w nich 102 rzemieślników. Wojny, pożary, epidemie oraz konkurencja sąsiedniego Węgrowa spowodowały stopniowy upadek miasta (od 1678 r. mówi się już tylko o jednym Liwie) zakończony odebraniem praw miejskich w 1869 r.

Siedziba starosty

W 1782 r. starosta Tadeusz Grabianka doprowadził, że w miejscu Domu Mniejszego został wzniesiony nowoczesny dwór, który przejął funkcje starej drewnianej kancelarii. W połowie XIX w. miał tu miejsce duży pożar, który strawił doszczętnie dwór w wyniku czego tutejsze archiwum trzeba było przenieść do Siedlec.

Przez kolejne 70 lat do 1918 r. ruiny stały się miejscem pozyskiwania przez okolicznych mieszkańców cennego budulca. Doprowadziło to do tego, że ze stopniowo rozbieranych ruin dworu pozostały jedynie dwie ściany, a z murów zamku wieża i północno-zachodni narożnik murów obwodowych. W okresie międzywojennym zaprzestano rozbiórek, a teren starano się zabezpieczyć.

II wojna światowa

W 1942 r. starosta powiatu oficer SS Ernst Gramss odpowiadający za budowę obozu zagłady w Treblince zdecydował o przeznaczeniu resztek zamku na źródło cegły. Zanim jednak rozpoczęto ostateczną rozbiórkę archeolog Otto Warpechowski, powiatowy opiekun zabytków, zgłosił się do Gramssa i przedstawił mu fikcyjną wersję historii zamku lipskiego. Wedle, której miał być on wzniesiony przez zakon krzyżacki - jako najdalej na południowy-wschód wysunięta warownia państwa zakonnego. Wprowadzony w błąd oficer niemiecki nie tylko zrezygnował z rozbiórki, ale - jak to nakazywała nazistowska ideologia - zdecydował za aprobatą przełożonych o jego odbudowie.

Przez kolejne dwa lata ekipą budowlaną kierował sam Otto Warpechowski, który starał się tylko zabezpieczać zabytek i naprawiać powstałe zniszczenia. Po zakończeniu wojny w latach 1955-1961 przeprowadzono na tym terenie badania a następnie przystąpiono do odbudowy zachowanej wieży z fragmentem muru oraz dworu z 1782 r. W zrekonstruowanym dworku umieszczono urzędy gminne i bibliotekę, a w wieży urządzono ekspozycję archeologiczną.
W 1963 r. rozpoczęło tu swoją działalność muzeum dawnego oręża nawiązujące do militarnej przeszłości Liwa jako warowni na granicy Księstwa Mazowieckiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Impulsem nadającym placówce profil zbrojowni był przekazanie około 200 eksponatów darowanych przez Muzeum Historyczne Miasta Krakowa.

Zamek w Liwie - informacje praktyczne:

Muzeum pro­wa­dzi dzia­łal­ność oświa­tową, w tym m.in. lek­cje muze­alne dla dzieci i mło­dzieży, które pre­zen­tu­ją kul­turę rycer­ską, sar­ma­tyzm i różne typy broni oraz uzbro­je­nia, połą­czone ze zwie­dza­niem zamku. Koszt tej fascy­nu­ją­cej wyprawy w prze­szłość to 120 zł.

Przy oka­zji można samemu spró­bo­wać cię­żaru mie­cza i tar­czy albo… zostać paso­wa­nym na ryce­rza.

Muzeum Zbrojownia na Zamku w Liwie jest współorganizatorem dwóch corocznych imprez - Międzynarodowego Turnieju Rycerskiego oraz Międzynarodowego Turnieju Smaków.
 Od 2001 r. na Zamku w Liwie odbywa się ogólnopolski turniej rycerski, w którym w szranki staje kwiat rycerstwa polskiego. Liczne atrakcje - pokazy walk pieszych i konnych, konkurs strojów, jarmark średniowieczny, warsztaty rzemiosła historycznego oraz pokaz ogni sztucznych nadają turniejowi niepowtarzalny charakter. W pełnej emocji i efektownej pełnokontaktowej walce rycerze rywalizują o tytuł Fechmistrza Liwskiego - okuci w zbroje wojownicy uzbrojeni w niezawodne miecze co roku swoimi wyczynami przyciągają tłumy widzów.

Zamek w Liwie jest też miejscem, w którym można stać się świadkiem kulinarnych zmagań o Kielich Wojciecha Wielądko na szlaku Wielkiego Gościńca Litewskiego. Bogate w tradycje kulinarne pogranicze polsko-litewskie oferuje regionalne potrawy dając w efekcie niebanalny przegląd smaków. Imprezę uświetniają pokazy mistrzów kuchni, degustacje potraw i konkursy związane ze szlakiem Wielkiego Gościńca Litewskiego: od Warszawy przez Mazowsze, Podlasie, Białoruś aż do Wilna.

Regionalna kapituła przy Mazowieckiej Regionalnej Organizacji Turystycznej wyróżniła Międzynarodowy Turniej Smaków na Zamku w Liwie jako jeden z pięciu najlepszych produktów Mazowsza w 2016 r.

Zamek w Liwie - turniej rycerski:
http://liw-zamek.pl/oswiadczenie-w-sprawie-odwolania-xviii-turnieju-rycerskiego-na-zamku-w-liwie/

Zamek w Liwie - kontakt:
Muzeum Zbrojownia na Zamku w Liwie. Liw, ul. S. Batorego 2, 07-100 Węgrów. tel./fax: +48/25/792-57-17 e-mail: [email protected]

Godziny otwarcia muzeum OD 1 MAJA DO 30 WRZEŚNIA:
od wtorku do piątku: 10.00 - 16.00
w soboty : 10.00 -16.00
w niedziele i święta: 11.00 - 16.00

Godziny otwarcia muzeum OD 01 PAŹDZIERNIKA DO 30 KWIETNIA:
od wtorku do soboty: 10.00 - 16.00
w niedziele i święta: 11.00 - 16.00

MUZEUM NIECZYNNE W PONIEDZIAŁKI, DNI POŚWIĄTECZNE I ŚWIĘTA NARODOWE

Twierdza Modlin. Zwiedzanie, dojazd, mapa, zabytki. Wszystkie informacje w jednym miejscu

Twierdza Modlin. Zwiedzanie, dojazd, mapa, zabytki. Wszystki...

Zamek w Liwie - dojazd i lokalizacja:
/www.liw.pl/lokalizacja
/liw.e-mapa.net

Restauracje w okolicy Liwia:

  • Restauracja Gama, ul J.Piłsudskiego 5 w Sokołowie Podlaskim, tel. 602-558-010; 606-681-270
  • Restauracja Kuźnia Smaków, ul. Piękna 2 w Sokołowie Podlaskim, tel. (25)741-03-74, www.kuznia-smakow.pl
  • Tawerna Kapitańska, Gręzów 39a, tel. (25)307-09-09, www.tawernakapitanska.com.pl

Liw - noclegi:

  • Eurostruś, Borzyce, ul. Wierzbowa 1, tel. 601-423-729
  • B&B Heveliusz, E.Orzeszkowej 9
  • Dom Gościnny Stefanówka, Budziska 1h, tel. 602-652-008

Liw - dojazd:

Zamek znajduje się pod Węgrowem, we wschodniej części wsi Liw, nad rzeką Liwiec, tuż przy DW637

Tekst i zdjęcia: Przemysław Miller

Babie Doły, Gdynia. Nieopodal Open'er Festival ukrytych jest wiele tajemnic. Tu kręcono m.in. "Czterej Pancernych"!

Babie Doły, Gdynia. Nieopodal Open'er Festival ukrytych jest...

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Niedźwiedź szuka pożywienia w koszu na odpadki

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na naszemiasto.pl Nasze Miasto